formalnym wprowadzenim stanu wojennego zamilkły telefony. Wieczorem 12 grudnia do drzwi ludzi, których uznano za wrogów systemu zacząłi pukać milicjanci i funkcjonariusze SB. Na listach do internowania znajdowało się kilka tysięcy nazwisk opozyjonistów z "Solidarności", ale też przedstawiceli odsuniętych władz państwa sprzed stanu wojennego. Do miejsc odosobnienia trafiło, na co najmniej kilka miesięcy, ponad 3 tysiące osób. Stan wojenny oznaczał ostre ograniczenia swobód obywatelskich. Wprowadzono godzinę milicyjną. Zakazano zgromadzeń, strajków i demonstracji, ale też ograniczono możliwść poruszania się. Na wyjazd poza miejsce zamieszkania trzeba było mieć specjalne zezwolenie władz. Był obowiązek meldowania się w ciągu 12 godzin po przybyciu, nawet gdy chodziło na przykład o wyjazd na uroczystości rodzinne. Wprowadzono cenzurę i kontrolę korespondencji. Rozmowy telefoniczne mogły być podsłuchiwane praktycznie bez żadnych ograniczeń.

Przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego, delegalizacji Solidarności i internowaniu jej przywódców już 13 grudnia protestowało około 200 fabryk, kopalni, zakładów zbrojeniowych i innych. Przy użyciu czołgów, helikopterów, oddziałów wojska i ZOMO spacyfikowano ponad 40 strategicznych zakładów, w których protestowali robotnicy.

Jednym ze spacyfikowanych zakładow był WSK Świdnik, fabryka sprzętu lotniczego na lubelszczyznie. W dniu wybuchu stanu wojennego - choć była niedziela - do pracy przyszło kilka tysięcy robotników, aby bronić zakładu. Przez trzy dni trwała próba sił pomiędzy zakładowym i regionalnym komitetem protestacyjnym, a władzami. Pierwszego dnia negocjowano - ale robotnicy nie zakończyli protestu. Nastęnego dnia pod bramami zakładu pojawiły czołgi i samochody wojskowe. Jednak tego dnia jeszcze nie było ataku. Nastąpił on dopiero trzeciej nocy stanu wojennego - z 15 na 16 grudnia. Czołgi sforsowały ogrodzenia, którymi weszły odziały ZOMO. Użyły one gazów łzawiących, petard, strzelano z broni maszynowej, były też wystrzały z czołgów. Wiekszośc Protestujących ciężko pobito, jednak podczas pacyfikacji WSK Świdnik nikt nie zginął.

Natomiast w kopalni "Wujek" 16 grudnia od strzałów ZOMO życie straciło 9 górników.

Historycy szacują, że w wyniku wprowdzenia stanu wojennego życie straciło około 100 osób. Tysiące ludzi było represjonowanych. Internowano ponad trzy tysiące osób, a czasowo pozbawiono wolności ponad 10 tysięcy.

Dlaczego użyto wojska do tłumienia robotniczych protestów, które wybuchły w dniu ogłoszenia stanu wojennego?

Jakie były postulaty strajkujących (o co chodziło wielu tysiącom protestujących robotników)

Czy ofiary śmiertelne stanu wojennego wynikały z rachuby władz, czy liczono się z tym, że przy zaprowadzaniu nowych porządków ogłoszonych przez przewodniczącego Wojskowej Rady Ocelania Narodowego zginą niewinni ludzie?

Historycy badali wiele dokumentów - wysłuchali róznych relacji - ale nie są zgodni w odpowiedzi na te pytania.

• o proteście robotników i pacyfikacji WSK Świdnik - Małgorzata Choma-Jusińska z IPN w Lublinie

• o okolicznościach, które doprowadziły do użycia broni przeciwko prostestującym ludziom - historyk Biura Edukacji Publiczje IPN Grzegorz Majchrzak